Η εθελοντική εμπειρία ως Κοινωνικής Λειτουργού στο Σύλλογο Οικογενειών για την Ψυχική Υγεία Πάτρας, στάθηκε και συνεχίζει να αποτελεί όλον αυτόν τον καιρό για μένα μια μοναδική πρόκληση. Μέσα λοιπόν από την θέση αυτή μου δίνεται η ευκαιρία να μεταφέρω ένα σημαντικό κομμάτι του τεράστιου έργου που με τόση αγάπη και ζήλο διεξάγεται εντός αλλά και εκτός του ΣΟΨΥ.Όλοι γνωρίζουν ότι η ψυχική ασθένεια – με οποιαδήποτε σχεδόν διαταραχή εμφανιστεί – δρα ανασταλτικά στην γενικότερη πορεία του ατόμου. Ξαφνικά, όταν η αρρώστια χτυπήσει την πόρτα της οικογένειας αυτή έρχεται αντιμέτωπη με νέα δεδομένα, αναγκαζόμενη να θέσει άλλες προτεραιότητες και να αξιοποιήσει εκ νέου τα δυναμικά της. Η ζωή της οικογένειας κινείται πλέον σε μια νέα τροχιά και στον νέο αυτό δρόμο, που ακούσια ξεκινάει, προκύπτουν άπειρα εμπόδια. Τα αρνητικά συμπτώματα της εκάστοτε διαταραχής, οι κρίσεις, η εισαγωγή στο νοσοκομείο, η κοινωνική απομόνωση, η έλλειψη διάθεσης και κινήτρων για ενεργοποίηση, έχουν σαν αποτέλεσμα να ατροφήσουν οι κοινωνικές δεξιότητες του ατόμου και να αποστασιοποιηθεί τόσο από τους άλλους όσο και από τον ίδιο του τον εαυτό.
Συνοδοιπόροι στο νέο αυτό ταξίδι είναι η τεράστια άγνοια σχετικά με τις ψυχικές ασθένειες, αλλά και το κοινωνικό στίγμα. Ο «κόσμος» δεν γνωρίζει, φοβάται τον ψυχικά ασθενή, κουβαλά λανθασμένες αντιλήψεις και εξαιτίας της ελλιπούς ενημέρωσης/εκπαίδευσης το πρόβλημα διαιωνίζεται, με ισχνές μόνο τροποποιήσεις. Από την άλλη πλευρά η οικογένεια και ο ασθενής φοβούνται να μιλήσουν ανοιχτά για το πρόβλημα και έτσι προκύπτει το φαινόμενο του «αυτοστιγματισμού». Με τις αντιδράσεις της λοιπόν και τη μη-βοηθητική αυτή στάση της, η ευρύτερη κοινότητα λειτουργεί σαν μια δεύτερη αρρώστια, που πρέπει παράλληλα να καταπολεμηθεί. Ταυτόχρονα ωστόσο, η οικογένεια μένει να αντιμετωπίσει τις εν λόγω δυσκολίες ανοχύρωτη. Μέσα σε μία συγκινησιακά διαρκώς φορτισμένη κατάσταση, όπου κυριαρχούν ανάμεικτα συναισθήματα, αυτά της ενοχής, της άρνησης, της οργής, του θυμού της σύγχυσης και της αμφιθυμίας, καλείται να αντιμετωπίσει τη δριμύτητα και την ιδιαιτερότητα της εκάστοτε διαταραχής/συμπτωματολογίας με τα δικά της ανεπαρκή μέσα. (Αξίζει να σημειωθεί εδώ το γεγονός ότι πολλές οικογένειες, ακόμη και σήμερα, εναποθέτουν τις ελπίδες τους στο παρωχημένο μοντέλο της λήψης αποκλειστικά φαρμακευτικής αγωγής χωρίς το συνδυασμό κάποιας μορφής ψυχοθεραπείας και ψυχοκοινωνικής υποστήριξης).
Στα παραπάνω προστίθεται και η αδυναμία του κράτους μέριμνας να παράσχει την απαιτούμενη βοήθεια στα άτομα με προβλήματα ψυχικής υγείας και τις οικογένειες, με την απουσία μιας σειράς υπηρεσιών. Τόσο στον τομέα της πρόληψης (καθώς αυτή λέγεται ότι αποτελεί και την καλύτερη θεραπεία), όσο και σε αυτόν της θεραπείας παρατηρούνται τεράστια κενά. Τα άτομα με προβλήματα ψυχικής υγείας δεν απολαμβάνουν των δικαιωμάτων τους για ίσες ευκαιρίες και πλήρη συμμετοχή στην κοινωνία. Ως συνέπεια παρατηρείται ένας φαύλος κύκλος αποξένωσης και διακρίσεων, καθιστώντας την κοινωνική επανένταξη των ατόμων αυτών έναν διαρκή αγώνα.
Μέσα λοιπόν από την ανάγκη εκπλήρωσης των κενών αυτών αλλά και στα πλαίσια αλληλοβοήθειας, αλληλοϋποστήριξης και κοινής διεκδίκησης των δικαιωμάτων των ασθενών και των οικογενειών τους, γεννούνται οι κατά τόπους ιδιωτικές εκείνες πρωτοβουλίες, για να προσφέρουν στον ασθενή ένα πιο ολοκληρωμένο μοντέλο φροντίδας. Μια τέτοια λοιπόν ιδιωτική πρωτοβουλία αποτελεί και ο Σύλλογος Οικογενειών για την Ψυχικής Υγεία Πάτρας (Σ.Ο.Ψ.Υ.)
Μέλημα λοιπόν του Σ.Ο.Ψ.Υ., ανάμεσα σε άλλα, είναι η προάσπιση της «καλής υγείας» του ατόμου. Με τον όρο αυτό δεν εννοείται κάτι άλλο παρά το υγιές εκείνο κομμάτι της προσωπικότητας και της κοινωνικής λειτουργικότητας αυτού, το οποίο από τη μία έχει μεν παραμεληθεί, ενώ από την άλλη πλευρά έχει σχετικά μείνει ανέπαφο από τα δεινά της αρρώστιας.
Το υγιές λοιπόν αυτό κομμάτι είναι ένας συνδυασμός από στοιχεία του ατόμου που σχετίζονται με τη φαντασία, τη δημιουργικότητα, την αντίληψη, την επικοινωνία και την άποψη για τα πράγματα (ο ψυχικά ασθενής δεν παύει να σκέπτεται και να οραματίζεται). Η ανάγκη για αυτονομία κινήσεων και απασχόληση, το κοινό αίσθημα για κοινωνικές σχέσεις, φιλικές συναναστροφές και συντροφικότητα (ο άνθρωπος είναι φύσει «όν κοινωνικό»), η πηγαία ανάγκη για ερωτική ζωή και δημιουργία οικογένειας, ο πόθος για έναν καφέ στην πλατεία, μια εκδρομή ή ένα πιο μακρινό ταξίδι. Κοινωνικές δεξιότητες, που με το πέρασμα του χρόνου δεν έχουν επεξεργαστεί κατάλληλα και έχουν ατονήσει. Οτιδήποτε μπορεί ελεύθερα να σχεδιάσει και να εκτελέσει με μια στιγμιαία απόφαση, ένας μη ψυχικά ασθενής, δεν διαφέρει από όλα εκείνα που και ένας ψυχικά πάσχων θα ήθελε να μπορεί πιο εύκολα να μπορούσε να κάνει. Όλα τα παραπάνω που καθιστούν τον ασθενή διαφορετικό από τον υπόλοιπο κόσμο, όταν ενυπάρχουν και δεν αξιοποιούνται.
Εμπλεκόμενος, λοιπόν κάποιος στον χώρο της ψυχικής υγείας, μέσα από τον Σύλλογο Οικογενειών για τη Ψυχική Υγεία, παρατηρεί τη θετική και μόνο εξέλιξη των ατόμων αυτών.
Οι πτυχές εκείνες της ζωής τους οι οποίες κι έχουν λιγότερο επιβαρυνθεί, είναι εκείνες που επιτακτικά χρήζουν μεγαλύτερης προσοχής και ενίσχυσης. Μια πλευρά ξεχασμένη κατά έναν τρόπο μέσα στη δίνη των άμεσων συμπτωμάτων τα οποία έχουν για πολύ καιρό έχουν αφεθεί στη «μαγική» θεραπεία των φαρμάκων. Χρειάζεται όμως κάτι περισσότερο…Αυτό το περισσότερο έρχονται να προσφέρουν οι διάφορες ομάδες δραστηριοτήτων που λειτουργούν εντατικά εδώ και έναν περίπου χρόνο στο νεοαποκτηθέν κτίριο του Συλλόγου και οι οποίες στελεχώνονται από έμπειρους επαγγελματίες και εθελοντές, ειδικούς στον χώρο της ψυχικής υγείας.
- Η Ομάδα Σωματικής έκφρασης
- Η Ομάδα Ζωγραφικής
- Η Ομάδα Χορού
- Η Ομάδα Κοινωνικών Δεξιοτήτων
- Η Ομάδα Συζήτησης – Αυτοβοήθειας
- Η κλειστή και η ανοικτή Ομάδα Συγγενών
- Η Ομάδα Μουσικοθεραπείας
- Η Ομάδα Επιτραπέζιων παιχνιδιών
- Η δημιουργία εφημερίδας του Σ.Ο.Ψ.Υ. Πάτρας
- Μια έξοδος κάπου στην πόλη,
- Η παρακολούθηση μιας θεατρικής παράστασης ή μιας πολιτιστικής εκδήλωσης,
- Η διοργάνωση αναζωογονητικών εκδρομών
και διάφορες παρόμοιες δραστηριότητες αποτελούν ισχυρά κίνητρα για τους ανθρώπους αυτούς να βρουν νέα ενδιαφέροντα στη ζωή. Μέσα στο νέο τους «στέκι» έχουν την ευκαιρία να γνωρίσουν νέα άτομα, με παρόμοιο πρόβλημα ή μη, να ανταλλάξουν απόψεις και εμπειρίες, να συζητήσουν, να ενημερωθούν τόσο για θέματα ψυχικής υγείας όσο και για τα κοινωνικά δρώμενα γενικότερα, να βοηθηθούν και να βοηθήσουν. Έχουν επίσης την ευκαιρία να γιορτάσουν με αφορμή τα γενέθλια ενός μέλους, να ακούσουν και να παίξουν μουσική, να ασχοληθούν με επιτραπέζια παιχνίδια, να διασκεδάσουν με νέους φίλους που κατάφεραν να γνωρίσουν μέσω του συλλόγου, ενώ πριν δεν είχαν την ευκαιρία να διευρύνουν τον κοινωνικό τους κύκλο. Ανάμεσα σε επαγγελματίες που θα τους ακούσουν όταν αντιμετωπίζουν κάποιο συγκεκριμένο πρόβλημα και θα είναι σταθερά κοντά τους, όλοι μπορούν να μιλούν ανοιχτά ξέροντας ότι θα βρουν κουράγιο και κατανόηση. Και μέσα από τη διαρκή αυτή συζήτηση όλοι κάνουν μικρά η μεγάλα βήματα προς την πολυπόθητη αποδοχή.
Οι παραπάνω δράσεις, που απευθύνονται τόσο στους ασθενείς αλλά και τις οικογένειές τους, είναι το αποτέλεσμα προσεκτικά μεθοδευμένων προσπαθειών με στόχο να παροτρύνουν τα μέλη για διαρκή ενασχόληση με τα πράγματα της καθημερινότητας και βελτίωση της κοινωνικής τους λειτουργικότητας, τη διεύρυνση των οριζόντων, την επαφή με νέα ερεθίσματα και ενδιαφέροντα, την υπενθύμιση ότι τίποτα δεν τους εμποδίζει να πραγματοποιήσουν τα θέλω τους. Με την παροχή συμβουλευτικών και υποστηρικτικών υπηρεσιών και με την ανάπτυξη σχέσεων εμπιστοσύνης, ενισχύεται η διάθεση και το θετικό (αυτό)συναίσθημα, ενώ ταυτόχρονα γίνονται προσπάθειες να τονώσουν τα μέλη τη χαμηλή κινητήρια δύναμη που αποκαλούμε αυτοεκτίμηση, και να αποκτήσουν όλο και πιο σταθερή αυτοπεποίθηση και σιγουριά στα καινούρια τους βήματα. Θέλουμε όλοι, να είναι σε θέση τα μέλη (οι ασθενείς και η οικογένεια) να δώσουν σάρκα και οστά σε πολλά από καιρό ξεχασμένα για κάποιους ή και αδημιούργητα για άλλους όνειρα…
Επιθυμία όλων στον Σ.Ο.Ψ.Υ. αποτελεί να ελευθερώσουν οι νέοι τα τυχόν κρυμμένα ταλέντα τους που για πολύ καιρό «κάτι» τους εμπόδιζε να ανακαλύψουν, να τα εξωτερικεύσουν, και στη συνέχεια να τα αναπτύξουν και να τα μοιραστούν. Έξ’ άλλου όλοι μας ανακαλύπτουμε ότι διαθέτουμε κάποια κλίση, έως ότου έρθει η κατάλληλη στιγμή να βγει στην επιφάνεια. Να είναι σε θέση να διεκδικήσουν μια νέα ζωή μερικώς τουλάχιστον απαλλαγμένη από απαγορεύσεις και δισταγμούς.
«Θέλω να αναπληρώσω όλο το χαμένο χρόνο, τώρα νιώθω καλά και θα τα κάνω όλα μαζί» δήλωσε η Β., (μέλος της Ομάδας Κοινωνικών Δεξιοτήτων).
«Θα ήθελα να μην κάθομαι όλη μέρα σπίτι και να βλέπω όλο το πρωινό πρόγραμμα στην τηλεόραση..» πρόσθεσε γεμάτο αγανάκτηση ένα άλλο μέλος ζητώντας ένα χέρι βοηθείας να βγει από το βούρκο της καθημερινότητας, να εργαστεί ή να ασχοληθεί με κάτι τα πρωινά, όπως οι περισσότεροι.
«Θέλω να συμμετάσχω στις συζητήσεις, αλλά τα συμπτώματα δεν με βοηθούν να παρακολουθώ με τον ίδιο ρυθμό με τους υπόλοιπους, με αποδιοργανώνουν». Παρά τα επίμονα συμπτώματα η Ε. συμμετέχει ενεργά στις περισσότερες δραστηριότητες, βοηθώντας έτσι τον εαυτό της να δημιουργεί φιλίες, να μη μένει κλεισμένη στο σπίτι.
«Θέλω να κατανικήσω το ΑΓΧΟΣ μου που με εμποδίζει να συμμετάσχω σε διάφορες κοινωνικές συναναστροφές ή εκδηλώσεις, φοβάμαι τον πολύ κόσμο ή να ανοιχτώ στους άλλους και να μιλήσω για το πρόβλημα μου», αυτά μοιράστηκε με την υπόλοιπη ομάδα ο Α, επιστρατεύοντας όλο του το θάρρος να μιλήσει γι’ αυτό που χρόνια τώρα τον απασχολεί και τον κρατάει πίσω, ελπίζοντας να αισθανθεί καλύτερα. Τα μέλη κατανόησαν το πρόβλημα και επιδόθηκαν σε μια διαδικασία ανταλλαγής προτάσεων και λύσεων χωρίς καν να τους ζητηθεί. Με τον καιρό τα συμπτώματα αυτά φαίνεται να μαλακώνουν μέσα από τη συμβουλευτική και το διάλογο γιατί ο Α. βρήκε μια ευκαιρία σε έναν κατάλληλα διαμορφωμένο χώρο να εξωτερικεύσει, να δεχτεί άλλες οπτικές, και με τη σειρά του να αναλύσει και να επιλέξει λύσεις.
Το κάθε μέλος χρειάζεται τη βοήθεια μας και είμαστε εκεί να του την προσφέρουμε.
Συμπερασματικά λοιπόν, η «καλή υγεία» ενισχύεται και με τον καιρό διακρίνονται οι επιθυμητές εκείνες αλλαγές τόσο στο άτομο και την οικογένεια, όσο και στην τοπική κοινωνία. Μέσα από το υποστηρικτικό και ζεστό περιβάλλον του Συλλόγου, η πρόοδος είναι ορατή: νέα μέλη γνωρίζουν τον χώρο και τις υπηρεσίες του, ενώ αρκετά άλλα ανακαλύπτουν κίνητρα να βγουν κυριολεκτικά από το σπίτι και να αποκολληθούν από το στενό συγγενικό περιβάλλον, τα χαμόγελα ελπίδας πληθαίνουν, κάποια συμπτώματα σταδιακά υποχωρούν και δίνουν χώρο σε δημιουργικές δράσεις, δημιουργούνται φιλίες ενώ κάποιοι αναζητούν και βρίσκουν επαγγελματική απασχόληση όταν ταυτόχρονα διεκδικούν και κάνουν χρήση των δικαιωμάτων τους. Οι οικογένειες με τη σειρά τους ευεργετούνται και με τον καιρό καταφέρνουν και απομπλέκονται συναισθηματικά μέσα από μια διαρκή διαδικασία επεξεργασίας και αποδοχής του προβλήματος. Μέσα από τις οργανωμένες προσπάθειες υιοθετούν πιο αποδοτικές τακτικές διαχείρισης του προβλήματος και των συμπτωμάτων και γενικότερα τάσσονται πιο ανοικτά απέναντι σε νέες οπτικές. Καταφέρνουν να συμβιβαστούν με τη νέα κατάσταση, και τότε όλα γίνονται ευκολότερα.
Οι παραπάνω δράσεις, που απευθύνονται τόσο στους ασθενείς αλλά και τις οικογένειές τους, είναι το αποτέλεσμα προσεκτικά μεθοδευμένων προσπαθειών με στόχο να παροτρύνουν τα μέλη για διαρκή ενασχόληση με τα πράγματα της καθημερινότητας και βελτίωση της κοινωνικής τους λειτουργικότητας, τη διεύρυνση των οριζόντων, την επαφή με νέα ερεθίσματα και ενδιαφέροντα, την υπενθύμιση ότι τίποτα δεν τους εμποδίζει να πραγματοποιήσουν τα θέλω τους. Με την παροχή συμβουλευτικών και υποστηρικτικών υπηρεσιών και με την ανάπτυξη σχέσεων εμπιστοσύνης, ενισχύεται η διάθεση και το θετικό (αυτό)συναίσθημα, ενώ ταυτόχρονα γίνονται προσπάθειες να τονώσουν τα μέλη τη χαμηλή κινητήρια δύναμη που αποκαλούμε αυτοεκτίμηση, και να αποκτήσουν όλο και πιο σταθερή αυτοπεποίθηση και σιγουριά στα καινούρια τους βήματα. Θέλουμε όλοι, να είναι σε θέση τα μέλη (οι ασθενείς και η οικογένεια) να δώσουν σάρκα και οστά σε πολλά από καιρό ξεχασμένα για κάποιους ή και αδημιούργητα για άλλους όνειρα…
Επιθυμία όλων στον Σ.Ο.Ψ.Υ. αποτελεί να ελευθερώσουν οι νέοι τα τυχόν κρυμμένα ταλέντα τους που για πολύ καιρό «κάτι» τους εμπόδιζε να ανακαλύψουν, να τα εξωτερικεύσουν, και στη συνέχεια να τα αναπτύξουν και να τα μοιραστούν. Έξ’ άλλου όλοι μας ανακαλύπτουμε ότι διαθέτουμε κάποια κλίση, έως ότου έρθει η κατάλληλη στιγμή να βγει στην επιφάνεια. Να είναι σε θέση να διεκδικήσουν μια νέα ζωή μερικώς τουλάχιστον απαλλαγμένη από απαγορεύσεις και δισταγμούς.
«Θέλω να αναπληρώσω όλο το χαμένο χρόνο, τώρα νιώθω καλά και θα τα κάνω όλα μαζί» δήλωσε η Β., (μέλος της Ομάδας Κοινωνικών Δεξιοτήτων).
«Θα ήθελα να μην κάθομαι όλη μέρα σπίτι και να βλέπω όλο το πρωινό πρόγραμμα στην τηλεόραση..» πρόσθεσε γεμάτο αγανάκτηση ένα άλλο μέλος ζητώντας ένα χέρι βοηθείας να βγει από το βούρκο της καθημερινότητας, να εργαστεί ή να ασχοληθεί με κάτι τα πρωινά, όπως οι περισσότεροι.
«Θέλω να συμμετάσχω στις συζητήσεις, αλλά τα συμπτώματα δεν με βοηθούν να παρακολουθώ με τον ίδιο ρυθμό με τους υπόλοιπους, με αποδιοργανώνουν». Παρά τα επίμονα συμπτώματα η Ε. συμμετέχει ενεργά στις περισσότερες δραστηριότητες, βοηθώντας έτσι τον εαυτό της να δημιουργεί φιλίες, να μη μένει κλεισμένη στο σπίτι.
«Θέλω να κατανικήσω το ΑΓΧΟΣ μου που με εμποδίζει να συμμετάσχω σε διάφορες κοινωνικές συναναστροφές ή εκδηλώσεις, φοβάμαι τον πολύ κόσμο ή να ανοιχτώ στους άλλους και να μιλήσω για το πρόβλημα μου», αυτά μοιράστηκε με την υπόλοιπη ομάδα ο Α, επιστρατεύοντας όλο του το θάρρος να μιλήσει γι’ αυτό που χρόνια τώρα τον απασχολεί και τον κρατάει πίσω, ελπίζοντας να αισθανθεί καλύτερα. Τα μέλη κατανόησαν το πρόβλημα και επιδόθηκαν σε μια διαδικασία ανταλλαγής προτάσεων και λύσεων χωρίς καν να τους ζητηθεί. Με τον καιρό τα συμπτώματα αυτά φαίνεται να μαλακώνουν μέσα από τη συμβουλευτική και το διάλογο γιατί ο Α. βρήκε μια ευκαιρία σε έναν κατάλληλα διαμορφωμένο χώρο να εξωτερικεύσει, να δεχτεί άλλες οπτικές, και με τη σειρά του να αναλύσει και να επιλέξει λύσεις.
Το κάθε μέλος χρειάζεται τη βοήθεια μας και είμαστε εκεί να του την προσφέρουμε.
Συμπερασματικά λοιπόν, η «καλή υγεία» ενισχύεται και με τον καιρό διακρίνονται οι επιθυμητές εκείνες αλλαγές τόσο στο άτομο και την οικογένεια, όσο και στην τοπική κοινωνία. Μέσα από το υποστηρικτικό και ζεστό περιβάλλον του Συλλόγου, η πρόοδος είναι ορατή: νέα μέλη γνωρίζουν τον χώρο και τις υπηρεσίες του, ενώ αρκετά άλλα ανακαλύπτουν κίνητρα να βγουν κυριολεκτικά από το σπίτι και να αποκολληθούν από το στενό συγγενικό περιβάλλον, τα χαμόγελα ελπίδας πληθαίνουν, κάποια συμπτώματα σταδιακά υποχωρούν και δίνουν χώρο σε δημιουργικές δράσεις, δημιουργούνται φιλίες ενώ κάποιοι αναζητούν και βρίσκουν επαγγελματική απασχόληση όταν ταυτόχρονα διεκδικούν και κάνουν χρήση των δικαιωμάτων τους. Οι οικογένειες με τη σειρά τους ευεργετούνται και με τον καιρό καταφέρνουν και απομπλέκονται συναισθηματικά μέσα από μια διαρκή διαδικασία επεξεργασίας και αποδοχής του προβλήματος. Μέσα από τις οργανωμένες προσπάθειες υιοθετούν πιο αποδοτικές τακτικές διαχείρισης του προβλήματος και των συμπτωμάτων και γενικότερα τάσσονται πιο ανοικτά απέναντι σε νέες οπτικές. Καταφέρνουν να συμβιβαστούν με τη νέα κατάσταση, και τότε όλα γίνονται ευκολότερα.
Τέλος, όταν όλη η παραπάνω προσπάθεια αποδίδει καρπούς δεν μπορεί να μην επηρεάσει την τοπική κοινωνία. Στο κάθε κάλεσμα του τοπικού κοινού μέσα από ημερίδες και εκδηλώσεις, αποδεικνύεται ότι η ανταπόκριση είναι του κόσμου αυξάνεται όχι μόνο ποσοτικά αλλά και ποιοτικά. Στο παραπάνω έργο του συλλόγου προστίθενται διαρκώς νέα μέλη αλλά και στόχοι, αποβλέποντας σταθερά στον κοινωνικό αποστιγματισμό της ψυχικής ασθένειας και την εξασφάλιση μιας πιο εύκολης ζωής για τους ασθενείς και τις οικογένειές τους. Η πιο σημαντική βοήθεια: η στάση και η αποδοχή των απλών ανθρώπων…
Eπισκεψη (μέσω διαδικτύου) στον σύλλογο Πατρών:
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου